Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ Awaza 2025: "Geosyýasy dialog, täzeçil garaýyşlar" ✦ ✦ Awaza 2025: "Raýat Jemgyýeti" Forumy ✦ ✦ Awaza 2025: "Ugurdaş Çäreler" ✦ ✦ “Sagdyn nesil — arassa ekologiýa” atly medeni çäre geçirildi ✦ ✦ Aşgabatda metbugat sowatlylygy boýunça okuw çäresi geçirildi ✦ ✦ Awaza 2025: Ýokary derejeli forumlar ✦ ✦ Türkmen Programmisti ABŞ-da Baş Baýragynyň eýesi boldy ✦ ✦ ÝHHG-niň Aşgabatdaky merkezinde metbugat sowatlylygy boýunça okuw çäresi geçirildi. ✦ ✦ LLDC3 программа способствует получению необходимой информации ✦ ✦ LLDC3 programmasy zerur maglumatlara ýardam berer ✦
Baş sahypa / Gyzykly /Ilkinji mata
  05.05.2023
603
Ilkinji mata

Geçirilen gazuw-agtaryş işlerinden çen tutup, taryhçylar ilkinji matalar sekiz müň ýyl mundan öň hem bar eken diýen netijä gelýärler. Şol wagtlar matalar zygyr süýüminden dokalypdyr. Gadymy Müsürde diwaryň ýüzüne çekilen suratlardan, şeýle hem şol döwürden biziň günlerimize gelip ýeten mata böleklerinden belli bolşy ýaly, adamlar mata dokamak üçin zygyr süýümini egripdirler hem-de işipdirler.

Belli taryhçy Gerodotyň belleýşi ýaly, gadymyýetde iň gymmat we arzyly sowgat mata bolupdyr. Gresiýada matalar dokalmandyr diýen ýaly. Ol ýere matalar Müsürden eltilipdir. Soňy bilen pagtadan mata dokamak ýola goýlupdyr. V-VI asyrlarda mata dokamak Angliýada we Germaniýada has ösüpdir. 1500-nji ýylda Ispaniýada 16 müň sany mata dokaýan gural bolupdyr. X-XIII asyrlarda mata dokamak ençeme ýurtlarda esasy käre öwrülipdir we söwda-da arzyly haryt hasaplanypdyr.

Taryhdan belli bolşy ýaly, geçmişde iň oňat matalar Merwde, Nusaýda dokalypdyr. Merwde dokalan matalar söwda gatnaşyklarynda esasy önümleriň biri bolupdyr. Muňa mysal edip, Merwde dokalan kenep matalarynyň tapylan böleklerini görkezmek bolar. Olar Müsüriň Kairdäki muzeýleriniň birinde saklanylýar we senesi boýunça IX-X asyrlara degişli diýip hasaplanylýar.

Orta asyr taryhçysy Juweýniniň aýtmagyna görä, «Merw Horasandaky ähli şäherlerden giň bolupdyr. Ilatyň sany nisan (aprel aýyndaky) ýagşyň damjasyna barabar bolupdyr». Şol döwürlerde Merw uly bazarly şäher hökmünde-de tanalypdyr. Alys ýurtlardan gelen täjirler Merwiň bazarlarynda söwda edipdirler. Bazarlarda türkmenleriň dokan matalarynyň hyrydarlary az bolmandyr. Merw Beýik Ýüpek ýolunyň çatrygynda ýerleşmek bilen, Sarahs, Abiwerd, Amul, Ürgenç ýaly şäherleriň arasynda söwda aragatnaşygyny saklapdyr. Bu bolsa Merwiň ykdysady taýdan durnukly ösmegine oňat mümkinçilik döredipdir. 

 

Gülnur HUDAÝNAZAROWA,

Döwletmämmet Azady adyndaky
Türkmen milli dünýä dilleri
institutynyň talyby.